AMONINES:
Amonines zou van het Gallisch "amon,aman" komen dat "beek" betekent en van "ines" een gewijzigde vorm van "ignies" die "woning" betekent. Amonines zou dus een "woning bij de beek" aanwijzen. Maar "amon" zou eveneens een hoger gelegen plaats kunnen aanduiden.
Vroeger bouwde men hier een graanmolen aangedreven door het water van de Aisne. Daarna werd er een zagerij aan toegevoegd, een olieslagerij en een hennepmolen. Voor de talrijke arbeiders die er werden tewerkgesteld liet men in een eerste fase hutten bouwen, nadien werden deze vervangen door kleine huisjes.
Deze vormden weldra een echt dorp waaraan men volgens sommige auteurs de naam "Amony" gaf, een woord dat afkomstig is vaan het dialect "mony", molenaar. Een andere etymologische uitleg dus voor de naam Amonines.
De Saint-Lambertkerk is een gebouw in klassieke stijl, opgetrokken in 1824 in baksteen en blauwe natuursteen, dankzij de vrijgevigheid van de familie Philippin. De kerk is gesitueerd op een heuveltje en omringd door een kerkhof.
Het bejaardentehuis Philippin werd gesticht in 1869 door Mejuffer Caroline Philippin die het grootste deel van haar bezittingen aan het welzijnsbureau naliet.
Mejuffer Philippin bekostigde eveneens de bouw van de kapel "ND des Affligés" opgetrokken in 1873. Deze kapel ligt op het kruispunt van de rue de Dochamps en van de Drève.
AWEZ:
Awez is een klein dorp gelegen tussen Estiné en Erezée. De naam komt waarschijnlijk van het samengetrokken lidwoord "à" ("au") en het Waalse "wé" dat wed betekent of waadbare plaats. In 1859 werd in de buurt van de molen van Awez een door water aangedreven mechanische zagerij gebouwd, in het gehucht "Fons de hez russot".
Het dorp telt enkele langgevelhoeven uit de 19de eeuw in zand- of kalksteen of in vakwerk en baksteen, waarvan sommige daken met cherbains bedekt zijn.
BIRON:
Biron zou afstammen van het Keltische "bur" dat fontein betekent en van "on", een Romaanse vorm van "hof" dat eigenlijk een pachthoeve betekende. Biron zou bijgevolg verwijzen naar een woning bij een fontein of bij de bron van een beek.
Het dorp, ten noorden van de kerk die op een rotsheuvel prijkt, bestond vroeger voornamelijk uit gebouwen in vakwerk.
De kapel Saint-Pierre-aux-Liens is een klassiek gebouw in baksteen en blauwe natuursteen dat nagenoeg volledig werd herbouwd in 1874, volgens het ontwerp van architect Bouvrie.
De straten "rue des Châteaux" en "rue des Écoles" tellen talrijke langgevelhoeven uit de 18de en 19de eeuw in kalkbreuksteen of vakwerk, meestal verbouwd, maar soms volledig
bouwvallig.
BLIER:
Het kasteel van Blier behoorde aan een zekere heer Deblire, wat de origine van de naam zou verklaren (Blier werd feitelijk blir uitgesprogen). Anderen zijn van mening dat Blier zijn oorsprong vindt in het Latijnse woord " blatarium" dat "graanveld" betekent.
De metaalnijverheid die zich te Blier ontwikkelde kende tussen 1520 en 1570 een grote bloeiperiode, maar verdween voorgoed in 1630.
De oudste niet gerestaureerde delen van het kasteel kunnen teruggaan tot op de 16de eeuw zoals sommige fragmenten van beeldhouwwerk het bevestigen. Het kasteel onderging in de 19de eeuw grondige verbouwingen en werd in het begin van de 20ste eeuw sterk uitgebreid door de familie Wilmart. Vandaag is het kasteel verbouwd tot horecabedrijf maar de hoeve blijft nog altijd uitgebaat door een lanbouwer.
In het dorp liggen ook enkele langgevelhoeven uit het einde van de 18de en het begin van de 19de eeuw. Ze zijn gebouwd in zand- en kalkbreuksteen of in vakwerk.
BRISCOL:
Briscol haalt zijn oorsprong in de Keltische woorden "bri, bria", dat hoofd, top betekent en "col" dat verwees naar een pachthoeve. Briscol verwijst dus naar een dorp op een heuvel. Anderen zijn de mening toegedaan dat Briscol een vermenging zou zijn van "brîje" (breken in oud Frans) en "cô" ("cou" van het Latijnse "collum") om de vrees op te roepen die de "tchèrons âs bwès" ondervonden voor de steile helling van Briscol waar hun paarden uitgeput raakten of "se croquaient" (kraakten) zoals de inwoners het toen uitdrukten. "Brîh'co" verwijst dus naar de plaats waar men zich de hals brak...
Tijdens de Eerste Wereldoorlog, gaf kolonel Von Mendelsloh uit Leipzig op 20 augustus 1914 het bevel het dorp in brand te steken: slechts één huis doorstond het vuurgeweld!
De kapel "ND Auxiliatrice" werd ondergebracht in een oude school in 1904. Ze bestaat uit zandsteenblokken waarvan de deuren vensterkozijnen in baksteen uit het begin van de 20ste
dateren.
CLERHEID:
Clerheid gaat terug op "cler" (clarus) dat opklaring betekent en "heid", heide. De naam verwijst dus naar een open plek met heide. Anderen herkennen er eerder "cler" in dat bezaaid betekent en "he", beboste helling. Clerheid zou dan verwijzen naar een dorp gelegen op een hoogte boven omringende dorpen. Het dorp ligt inderdaad op een steile, beboste helling vanaf waar men de zichten ontwaart op het platteland rond Briscol, Sadzot, Erpigny, en de bois du Pays.
Clerheid maakte deel uit van het provoostambt van het kwartier van Durbuy. De heren van Clerheid behoorden tot de familie de Lardinois.
Het dorp telt enkele langgevelhoeven uit de 19de eeuw uit zand- en kalkbreuksteen, en blauwsteen.
EREZEE:
Er bestaan verschillende interpretaties voor de naam Erezée:
volgens Tandel zou Erezée moeten herleid worden tot "eres, ès, ee", de Romaanse vorm voor heide. "Eres" zou zijn oorsprong vinden in "er, ar, or" wat berg betekent. Erezée zou bijgevolg verwijzen naar de "heide op de berg". Men zou nochtans ook "Ere zée" kunnen lezen waarbij "zée" waterpartij betekent en "ere" afgeleid kan zijn van "arare", "ploegen", zodat Erezée zou kunnen verwijzen naar een landbouwdomein bij een vijver gelegen.
Erezée is goed gelegen, hoog op een heuvel boven de Aisne en de Estinale, te midden van een bosrijk en landelijk gebied, een ideale vakantieplek in de weelderige Ardennen met haar bewogen horizonten. Door zijn hoge ligging biedt het dorp enkele schitterende panorama's op de beboste hellingen ingesneden door talrijke beekjes...
De toeristische tram van de Aisne (TTA) vertrekt bij de Pont d'Erezée. De vzw TTA, gesticht in 1964, heeft in de streek een echt rollend museum van trams en lokale buurtspoorwegen op touw gezet.
De "Capitaine Garnir plaats", in een mooie, met bomen beplante ruimte staat een schilderachtige kiosk in zandsteen en hout (20ste eeuw) en een mooie gietijzeren pomp meteen versiering van plantenmotieven en bovenop een schaal in schelpvorm, gedateerd uit de 19de eeuw. Op het "Capitaine Garnir plaats" kunt ook de kerk Saints-Laurent-et Monon (gebouwd in 1846) vinden.
ERPIGNY:
Erpigny bestaat uit "Erpo" of "Erfo", een eigennaam en "igny" dat woning, verblijfplaats betekent.
Erpigny was de patrimoniale zetel van de roofvogels van de heren van Durbuy.
Het hoevekasteel met zijn torentjes is opgetrokken in zandsteen en blauwe natuursteen en is vandaag verdeeld in verschillende woningen.
Het gebouw werd opgericht op het einde van de 17de eeuw door Henri de Martini. Vroeger werd het kasteel "Fief aux oiseaux" geheten (domein van de vogels), want in de Middeleeuwen werden hier de prooivogels gehouden die bestemd waren voor de lange jacht van de Koninklijke- en domeinbosssen, evenals de bosteel of opperhoutvester van het Land en van het Graafschap van Durbuy.
Een prachtige poort met een rondboog geeft toegang tot het gebouw. Tegen de rechter topgevel werd een kapel gebouwd met een vierkant torentje dat boven het dak uitsteekt en eindigt op een achthoekige spits en een groot kruis met een windwijzer.
Het kasteel is privaat en kan niet worden bezocht.
ESTINE:
Estiné komt van "est", of oosten en "inez", een andere vorm voor "igny", woning. Estiné zou dus een woning aanwijzen die ten oosten van de andere woningen ligt.
We weten erg weinig over de geschiedenis van dit gehucht, tenzij dat het aantal gezinnen er plots daalde van 14 in 1632 tot 3 in 1656, waarschijnlijk ten gevolge van oorlogen en een pesteepidemie.
In het dorp staan nog enkele hoeven uit de 19de eeuw in zandsteen en blauwe natuursteen en waarvan sommige daken nog bedekt zijn met cherbains.
De kapel Notre-Dame, een klein gebouw in zandbreuksteen met bovenaan een kruis met leliën versierd, dagtekent uit 1836.
EVEUX:
Eveux komt van "eve" dat water betekent, waarschijnlijk omwille van zijn ligging aan de oever van de Aisne.
Vroeger stond in het gehucht een kapel, opgetrokken in 1660 door Guillaume Le Joeune, heer van Fanzel. De kapel bestaat niet meer, maar in de kerk (dir uit 1864 dagtekent) kunt u nog de grafsteen zien van de stichter. Andere grafkruisen in gietijzer of in steen dagtekenen uit de 18de en de 19de eeuw.
Het dorp bewaart ook een oude molen uit de tweede helft van de 19de eeuw in zandbreuksteen en blauwe natuursteen.
U treft er ook een oude hoeve in vakwerk en baksteen op een zandstenen plint.
Ook in Eveux is het Mosan Conservatorium voor zalm (CoSMos) - meer infos www.riveo.be.
FANZEL :
Sommigen zijn van mening dat Fanzel zijn oorsprong heeft in "fan" (fagne,fange) dit wil zeggen "moeras" en "cel" (cella), "woning".
Voor anderen vindt het woord zijn origine in het verkleinwoord van het Nederlandse "veen" en het Waalse "fagne" en zou dus verwijzen naar "een klein moeras".
In de feodale periode maakte Fanzel deel uit van het provoostambt en het kwartier van Durbuy.
- De kerk St Jean-Baptiste, volledig in zandbreuksteen en blauwe natuursteen, ligt op een heuveltop, omringd door het kerkhof.
Ze werd opgericht in 1864 in neogotische stijl, ter vervanging van de kapel die Guillaume Le Joeune in 1660 liet bouwen. Op het kerkhof kunt u nog een houten Christusbeeld uit de 19de eeuw bewonderen en een aantal kruisen in schist of blauwsteen uit de 18de en 19de eeuw.
- Het hoevekasteel wat verderop gelegen bij de Aisne, is een vierhoeksgebouw in zandbreuksteen en schist. Het bevat naast het traditionele woongedeelte, een aantal oude bijgebouwen waaronder de vroegere stallen, schuren, schaapskooien en dienstgebouwen, die vandaag gerenoveerd werden. Het gaat hier geenszins om een versterkte plaats maar om een kasteel gebouwd door de monniken van Stavelot, waar men de tienden ging betalen. Vooral het woongedeelte dat uit het begin van de 18de eeuw dagtekent is bijzonder fraai.
Het kasteel is een privé-bezit en is niet toegankelijk voor bezoekers.
- In het dorp staan ook verschillende kapellen, uit de 19de eeuw. De kapel Ste-Thérèse de l'Enfant Jésus werd opgetrokken in 1925 door de familie Englebert-Gilson uit erkentelijkheid voor een wonderbaarlijke genezing.
- De kapel St-Lambert, in neogotische stijl en dat het jaartal 1854 draagt, bevat een polychroom beeldhouwwerk van de 18de eeuw.
- Aan de oever van de Aisne, rechtover het hoevekasteel, bleef eveneens een oude molen bewaard in zandbreuksteen en schiefer, waarschijnlijk uit de 18de eeuw. Het gebouw werd jammer genoeg grondig gewijzigd. De molen heeft nochtans zijn rad en waterloop bewaard.
- Verder vertoont het dorp van Fanzel talrijke constructies uit de 19de eeuw in breuksteen of vakwerk: langgevelhoeven, ovenhuizen,...
FISENNE:
Fisenne zou een huis aan de waterkant aanduiden, want "fis" zou van het Keltisch "visg", "water" afstammen en "enne", een verkleinwoord voor "en, an, ain" dat woning betekent.
Dat de streek reeds bewoond was tijdens de Keltische periode, staat buiten kijf. Bewijs hiervan is de schat die werd opgedolven in de Bois des Roches. Deze bevatte gouden muntstukken met het Gallische paard, een muntstuk dat de naam draagt van Filips II, koning van Macedonïe en talrijke muntstukken uit andere tijdperken.
- Tijdens de Middeleeuwen had Fisenne reeds een feodale burcht waarvan we de juiste bouwdatum niet kennen. Het eerste document dat gewag maakt van een heer Arnolphe de Fisenne, dagtekent uit het jaar 1089. Zoals veel andere belangrijke gebouwen uit de streek hangt het kasteel in de 12de eeuw af van de abdij van Stavelot, waarvoor het als verdedidingswerk dient.
- In de as van de hoofdingang van het kasteel, langs de andere zijde van de weg, kunt u de kapel in Lodewijk-XIV-stijl zien. Ook deze staat op de monumentenlijst. Het gebouw dagtekent uit 1713 maar het verving een oudere constructie die in omgekeerde richting stond.
- De molen Hesbois ligt beneden de weg tussen Pont d'Erezée en Eveux. Zijn aanwezigheid werd reeds aangetoond in 1314.
- De ijskelder van Fisenne werd gebouwd in 1910 voor de melkfabriek van Soy.
- Let ook op de aanwezigheid van de bron van de Val de l'Aisne.
HAZEILLES:
Hazeilles komt van "ha, hat" dat verheffing betekent en "seilles" afgeleid van "silva", dat bos betekent. Hazeilles wijst bijgevolg op een beboste heuveltop.
In de 18de eeuw maakte het dorp deel uit van het prevoostambt en het kwartier van Durbuy. De heren droegen de naam Hazeilles.
In het dorp teft men enkele langgevelhoeven uit de 18de en 19de eeuw in zandbreuksteen en kalksteen.
Let ook op de aanwezigheid van een gigantisch hulzenbos. De site staat sinds 1992 op de monumentlijst. Ze is afgesloten en niet toegankelijk voor bezoekers, maar is wel zichtbaar vanaf de weg.
LA FORGE:
De dorpsnaam zou afgeleid zijn van de aanwezigheid van een oude smidse.
In de bloeiperiode van de metaalindustrie bevonden zich in de streek kleine ijzerateliers.
De "Chapelle des Trépassés" (bij de brug) maakt deel uit van een 19de eeuw gebouw uit zandbreuksteen met in het metselwerk ingewerkte graftomben uit de 18de eeuw.
MELINES:
Volgens Tandel komt Mélines van "mel", het Keltisch voor heuvel of berg en "ines", een gewijzigde vorm van "ignies, igny", woning.
Mélines duidt dus op een woning in de bergen.
Mélines bezit een molen verbonden met een grote hoeve in kalkbreuksteen uit het midden van de 19de eeuw waar vandaag de installaties van een camping onderdak vinden.
MORMONT:
In Mormont heeft "mor" de betekenis van moeras. Mormont betekent dus een woning op een helling naast een moreas.
Mormont is een dorp op een helling tussen de Aisne en de Fond de Ménil, rond een groot plein met in het midden een fontein en een drinkbak uit de 19de eeuw.
De St-Michelkerk, gelegen bij het oude kerkhof, is een klassiek bouwwerk uit zandbreuksteen en blauwsteen. Ze werd gebouwd tussen 1834-35, doch de toren is van latere datum (1864).
Het dorp telt talrijke langgevelhoeven, meestal in zandbreuksteen en blauwsteen uit de 19de eeuw.
OSTER:
Oster verwijst misschien naar een dorp in het oosten gelegen. Een ander interpretatie ziet in Oster de samentrekking van het Latijnse "in illo" en "ster" dat op een grond vrijgemaakt van kreupelhout duidt, wat in de lijn ligt van aanzienlijke werken om het kreupelhout te verwijderen in de streek van Erezée.
in het dorp kan men nog een of andere boerderij ontdekken uit zand- en blauwsteen of kalksteen uit de 19de eeuw.
SADZOT:
De dorpsnaam is afgeleid uit de naam van het beekje dat erdoor stroomt.
Een langgevelhoeve, uit zand- en kalkbreuksteen (gekalkt aan gevelzijde), dateert volgens de muurankers uit 1888.
Sadzot, zoals zoveel dorpen uit de streek, heeft sterk geleden onder de laatste wereldoorlog: een herdenkingssteen werd er opgericht ter nagedachtenis van de mannen uit het dorp en van de GI's gevallen in het Ardennenoffensief op 17 en 28 december 1944.
SOY:
Soy zou van "Sodie" zijn afgeleid, dat moerras betekent.
Soy boogt nochtans over een lange geschiedenis: de opgravingen brachten inderdaad sporen van de Romeinse bezetting aan het licht.
Tijdens de Middeleeuwen was Soy een landsheerlijkheid van het land en de heerlijkheid van Durbuy.
Soy beschikte over kalkgroeven en -ovens die, tijdens verschillende perioden, volop actief waren. De grond van de Ardennen kwam oorspronkelijk kalk tekort om verbouwd te kunnen worden.
- De kasteelhoeve is een bouwwerk uit baksteen en blauwsteeen op een 18de-eeuws fundament, met een gotisch hoofdgebouw uit de 16de eeuw in kalksteen.
- In 1600 woedde de pest in Soy en omstreken. Men richtte toen een kerhof in voor de pestlijders buiten het dorp. Om deze plaag uit te roien, legde Jean de Bohon, de toenmalige dorpspastoor, samen met de parochieleden de gelofte af voor eeuwig het feest van Sint-Rochus in te richten, en de pest verdween als bij mirakel. In 1606, als nagedachtenis van deze weldaad, ondernaam men de constructie van een kapel ter ere van Sint-Rochus op de plaats, zo vermoedt men, van het kerkhof van de pestlijders.
- De St- Martinkerk, naast het kasteel, in het oude kerkhof gelegen, is een neoklassiek bouwwerk in kalksteen. De toren dateert uit 1663.
- In Soy staan nog veel kapellen: de Ry del Valkapel (gewijd aan Notre-Dame de Lourdes), Sint-Josephkapel, Sint-Rochkapel, Sint-Hubertkapel en Sinte-Theresiakapel.
- Het Gerardkruis (Mageratstraat) verwijst naar een oude legende die vertelt dat in 1565 de heer van Soy verliefd was op een meid, die zelf verliefd was op de dienstknecht Gérard. De schone weigerde de avances van de heer die haar in zijn razernij doodde. Al stervend riep zij de naam van haar geliefde. De heer beschuldigde de dienstknecht van de misdaad en werd op zijn woord geloofd. Gérard werd gehangen aan een boom waartegen men een kruis kan waarnemen als herdenking aan de geliefden...
WY:
Wy zou zijn naam te danken hebben aan het woord "vicus" dat een woningengroep aanduidt.
Wy was een afhankelijkheid van Soy.
De kapel Notre-Dame is een klein gebouw in klassieke traditie uit het midden van de 19de eeuw, opgetrokken in kalkbreuksteen. Bovenaan het achthoekig torentje staat een kruisbeeld in smeedijzer. Binnenin ziet u een wijwatervat in blauwsteen uit het begin van de 17de eeuw.